Aanhangwagens, Pak-, Post-, Expo-, Meet- e.a. wagens

Type R

De rijtuigen type R zijn lichte voertuigen afgeleid van de aanhangwagens van de autorails. Ze waren door de NMBS gebouwd voor lichte omnibustreinen op secundaire lijnen..
De M2-prototype rijtuigen, één jaar eerder gebouwd, hebben onbetwistbaar de ontwerpers van de type R-rijtuigen geinspireerd.
Men vindt in 't bijzonder de zijwanden in geribd staal terug en paratelescopische schilden op de kopwanden.
Gebouwd in 1955 door CW Mechelen werden ze in blok in 1981 afgevoerd.

Te herkennen aan de korte rijtuig met bogies , in geribd staal en in groene kleur.

B8    62401-62416
A6D 68401-68404

Type RAW B8

De aanhangwagens van de autorails, nochthans ingeschreven onder het regime UIC, zijn bij de NMBS niet ingeschreven als reizigersvoertuigen.
De aanhangwagens type 734 zijn op enkele technische karakteristieken na, identiek aan de rijtuigen type R-8 waarvoor ze trouwens model gestaan hebben.
Zowel de ene als de andere komen uit de CW te Mechelen (1956) . De beschildering bestaat  rode en gele kleuren in overeenstemming met de autorails die ze begeleiden.

B8  73401-73410

Type RAW B6

Kort rijtuig met twee assen in rood en gele kleur gebruikt als aanhangwagen voor de autorails. Gebouwd 1954-55.

B6  73201-73220

Pakwagen D 14m.

D  17201-17212 (1933-34)
D  77001-77015 (1933-34)
D  77101-77108 (radio-trein)
D  17301-17304 (vervoer van kuikens)

Pakwagen D 14m. Generator

De pakwagens met generator begeleiden de internationale treinen op de reisweg Luik-Luxemburg van de lijn 42 die nog niet geëlektricieerd was.
Ook andere treinen op niet geëlektrificeerde lijnen werden deze pakwagens ingezet.
Hun regelmatig gebruik op lijn 42 hield op in 1983.
Het laatste rijtuig werd in 2005 geschrapt.
Ze zijn geschilderd in lichtblauwe kleur eigen aan de elektrische voertuigen.

D  77018-77023 (1934-35 en omgevormd in 1972)

Pakwagen D 15m.

Pakwagen voor de internationale dienst genoemd 'RIC kort'.

Ds  17101-17108 (1936)

Pakwagen Ds 18m.

Pakwagen met grote inhoud voor de internationale dienst.niet in UIC

Ds 17001-17013 (1933-34)

Post

De posterij-rijtuigen dateren niet van gisteren. Nadat België het eerste land was van het continent met een spoorwegnet, was het evident dat men dit nieuwe vervoermiddel ook zou gebruiken voor het vervoer van poststukken.
Op 15.09.1840 reed de eerste Europese posttrein tussen Brussel en Antwerpen. Op1 december 1941 werd gestart met de dienst Brussel-Tubize, in 1842 verlengd tot Bergen. Daarna was het de beurt aan Bergen-Quiévrain, Gent-%ouscron, Luik-Verviers en andere.... Het koninklijk besluit van 30 januari 1850 bevestigde officiëel deze dienst.
In die grote nogal geheimzinnige rijtuigen, waar het triëren van de post gebeurde gedurende de overbrenging van het ene centrum naar het andere, werkten degenen die men de titel zou geven van 'Heren van de Post'. Het reizend personeel vormde in de schoot van het personeel een aparte gilde, waar de ploeggeest en de solidariteit als voornaamste regel golden. Hun hard leven vol verplichtingen genoot alle waardereing.
Sinds lang reden de postrijtuigen nog enkel s"nachts.
Op 05.03.1968 werden de postmotorstellen in gebruik genomen die werden bekomen door een aanpassing van de zopas gedeklasseerde motorstellen '1935'. Deze nieuwe en autonome en snelle rijtuigen zouden zorgen voor een heropbloei van een honderd jaar oude dienst. Helaas zal het slechts een zwanenzang zijn want deze dienst zal het slachtoffer worden van de mededinging van het vervoer langs de weg van het ene postcentrum naar het andere.

70001-70020 niet in UIC 1931
70021-70028 niet in UIC 1934-38
70801  ex DR 1938
70802 ex DR 1939
70803 ex DR 1930
70805 ex DR 1939

Post-Colli

De zogenaamde pakwagens 'Post-Colli' waren uitgerust voor het vervoer van kleine colli's (max 5 kg) in binnendienst. Zij werden beheerd door de commerciële dienst van de NMBS.

99565 ex KPEV 1913
99573ex DRG 1928
99574 ex DRG 1938

Pakwagen Dms

Door de buiten dienst stelling van talrijke oude gedateerde pakwagens nam de NMBS in de jaren 1978 en -79 nieuwe pakwagens in dienst, gebouwd door CFC te Familleureux, in de lijn en kleurstelling van de rijtuigen I6 onder de noemer Dms.
Deze pakwagens, genummerd 17401 tot 17436, hadden een lengte van 26,40m en voorzien van FIAT draaistellen.
Op de zijkant waren langs beide zijden telkens twee grote doorgaangen voorzien van een mechanisch rolluik.
Oorspronkelijk waren ze voorzien voor de internationale dienst, voornamelijk op de as Oostende-Brussel-Keulen.
Oorspronkelijk hadden ze een oranje livrei met witte band. Later kregen ze nog een "fiets" logo en in 1996 een witte livrei in overeenstemming met de nieuw geleverde I11 rijtuigen.
Pakwagen 17435 werd reeds bij aanvang omgevormd tot Bar-Dancing ten behoeve van tour-operator RAILTOUR. Tegelijkertijd werd rijtuig 17436 gebouwd als meetrijtuig.e

Met de verschijning van de piloot-rijtuighen I11 en de indienststelling van Thalys-stellen verminderde hun inzet en werden verschillende pakwagens reeds na 24 jaar dienst buiten dienst gesteld. In 2001 waren nog 23 van de oorspronkelijke 36 in normale dienst.

Dms 17401-17436

Rijtuigen 17401 en 17402 werden eveneens toegekend aan RAILTOUR. Deze kregen een neerlaatbaar venster en werden in de Railtour-kleuren geschilderd.

Met fietslogo

Met Fietslogo

In 1993werd pakwagen 17430 omgevormdtot dienstwagen en voorzien  van twee elektrogeen groepen 220V voor de EXPO-treinen.
Ze kreeg een bordeau livrei met witte band en hernummd als 17816.
Later werd een tweede pakwagen omgevormd en hernummerd als 17817.

BAR-DANCING type SR

Het bar-dancing rijtuig SR1 is in 1974 omgebouwd uit een uit 1939 stammend rijtuig I1 AB.
Uitgebrand in mei 1979 werd het door de CW Mechelen gereconstrueerd.
Bij die gelegenheid werd een der zijwanden afgesloten. Laatst gedateerde beschildering was baksteenrood met regenboogkleuren.

SR1 17901 ex I1 1939

Het bar-dancing rijtuig SR2 werd in 1978 door de CW Mechelen gebouwd op de kast van een Dms-rijtuig dat rechtstreeks uit de fabriek geleverd werd.
Dit rijtuig oorspronkelijk in de rail-tour kleuren geschilderd kreeg nadien nog verschillende andere livreien.

SR2 17902 uit Dms 1978

Oorspronkelijke livrei met bruin-rode banden.

2de livrei in bruin-rood met de regenboogkleuren, karakteristiek voor Railtour.

In de jaren 90 kreeg het een volledig nieuwe livrei in Wagon-lit

s blauw met kleurbanden en het opschrift Bar Disco.
Na afschaffing van de nachttreinen stond het verscheidene jaren afgesteld. Het werd geschrapt in februari 2012.
Het werd door een lid van TSP aangekocht.

EXPO

In de periode 1973-74 werden 4 rijtuigen I1-B11 omgevormd tot expo-rijtuig.
De herdenking van "150 jaar spoorwegen in België" houdt een uitbreiding vn het expo-rijtuigenpark in.
Een tweede reeks, genomen uit het effectief van de I1 AB rijtuigen, werd na wijziging in dienst genomen.
De rijtuigen hebben gladde wanden, en werden oorspronkelijk in rood-oranje geschilderd met een wit dak.

17801-17804 ex I1 B11 1932-33 in 1973-74 omgebouwd
17805-178010 ex I1 AB 1933-39 in 1985 omgebouwd
27801 ex K1 B 1934 in 1982 in 1985 omgebouwd

Pakwagen EXPO

De pakwagen uit de expo-trein diende als technische ondersteuning en komt uit het UIC-wagenpark.

17815 ex Ds 18m. 1934 in 1977 ingericht.

De pakwagens 17301 tot 17304, werden niet meer gebruikt en stonden uitgeweken, werden ingericht om in de samenstelling van de tentoonstellingstreinen, die in 1985 het land hebben doorkruist, opgenomen te worden.
Twee voertuigen hebben een uniforme levendige rode kleur gekregen, het dak inbegrepen.
Een witte band omgord de kast.
De twee andere zijn meer verfijnd gedecoreerd: chocolade-bruin, wit, geel en oranje. Ze dragen het opschrift "Expo-Shop".

77301 -77304 ex Ds 1934-35 inrichting in 1985.

BIOSCOOP

Het bioscooprijtuig 41 is afkomstig van een elektrisch motorstel 1935 dat in januari 1964 buiten dienst gesteld werd.
Het rijtuig werd door de CW Mechelen omgebouwd en verliet de werkplaats in juli 1975.
Het werd in 2004 door S.C. Maldegem aangekocht.
Het had 48 zitplaatsen en een vergaderzaal voor 10 personen.

41 ex MS35 ingericht 1975

Koninklijke trein Leopold II

Drie rijtuigen van de koninklijke trein werden in 1965 in de C.W. Mechelen hersteld.
Locomotief type 18.051 - gebouwd 1905 bij S.A. Saint-Léonard te Luik.
Conferentie restauratierijtuig A2 - gebouwd in 1905 door Compagnie Générale de Constructions te Saint-Denis / Frankrijk voor de C.I.W.L.
Koninklijke berline A1 - gebouwd in 1901 door Compagnie Générale de Constructions te Saint-Denis / Frankrijk voor de C.I.W.L.
Salon-eetplaats B1 - in 1912 in dienst genomen.

INSPECTIE

Wanneer de wereldoorlog in 1940 uitbreekt bestaat de volledig nieuwe koninklijke trein uit 7 rijtuigen.
De rijtuigen 1 tot 4 bleven tot heden onveranderd. Twee pakwagens droegen het nummer 6 en 7.
Tussen deze twee groepen bevond zich het rijtuig nr 5 waarmee de ambtenaren werden vervoerd.
Dit rijtuig komt uit het commerciële park zonder wijzigingen.
De bezetter gebruikte de koninklijke trein voor de verplaatsingen van de staf. Blijkbaar achtte hij de capaciteit onvoldoende want er worden nog twee rijtuigen van het commercieel park aan toegevoegd en deze worden als slaapwgens ingericht.
Van 1945 tot 1949 behoudt de NMBS de koninklijke trein zonder wijzigingen maar de rijtuigen werden op een meer logische wijze genummerd van 1 tot 9
In 1953 keerden de slaapwagens en het rijtuig der ambtenaren terug naar het commercieel park als eenheden I1 2de klasse.

nr 1  1939 salon
nr 2  1939 eetzaal
nr 3  1939 bedden
nr 4  1939 dignitarissen ex I1
nr 8  pakwagen omgebouwd in 1946 ex Ds 19m
nr 9  idem nr 8
nr 10  1939 inspectie rijtuig omgebouwd 1945 ex I1

De koninklijke rijtuigen nrs 1,2 en 3 onderscheiden zich door hun rokken aan de kast, de gechroomde banden aan de vensters en het dak, en de glazen toegangsdeuren versierd met een koningskroon. Rijtuig nr 1 heeft op elke zijwand het wapenschild van de koning.

MEET-rijtuigen

Meetrijtuig nr 11

Het meetrijtuig nr 11 behoort toe aan de directie van het materiaal. Het is omgebouwd uit een aanhangwagen van een motorstel-35.
Het kon uitgerust worden met een centrale Henricot-koppeling om te koppelen met een motorstel.
Een elektrogeengroep gaf het rijtuig een volledige energetische autonomie.
Onttroond door het meetrijtuig nr 13 in 1981, dat betere prestaties mogelijk maakte, vervangde het nr 12 voor de proeven van de remuitrustingen.

Meetrijtuig nr 12

Het meetrijtuig nr 12 is een pakwagen van Duitse afkomst, aan de NMBS als oorlogsschade afgestaan. Het werd in 1965 door de werkplaats van Schaarbeek omgebouwd.
Het was ingericht voor het beproeven van de remuitrusting. Het is in 1981 vervangen door meetrijtuig nr 11.

Meetrijtuig nr 13

Het meetrijtuig nr 13 werd gebouwd door de CW mechelen uit een pakwagen Dms.
Het wordt gebruikt voor de proeven bij ontvangst van traktievoertuigen, elektrisch of diesel, in vervanging van meetrijtuig nr 11. 
Het laat de meting toe van trekkracht, stabiliteit bij de rit en van allerlei elektriche grootheden.
Zij maakt het mogelijk de graad van comfort van het reizigersmateriel te meten, alsook de ritkwaliteiten van goederenmaterieel.

Meetrijtuig nr 601

Evenals het meetrijtuig nr 11 is dit meetrijtuig het reseltaat van een ombouwing van een motorstel-35 aanhangwagen.
Het behoort tot de ES-dienst (elektriciteit en seininrichting). Het kan worden uitgerust met een centrale Henricot-koppeling.
Het meetrijtuig i bestemd voor de controle van de bovenleiding. Het laat tijdens het rijden ononderbroken de hoogte en afwijking van de aslijn te controleren, terwijl de draagpalen automatisch worden opgetekend op de registreerband.
Dit opsporingsmiddel laat toe de onderhoudswerken op een preciese en rentabele manier te programmeren.
De uitkijkpost laat toe om op een direkte wijze de gedragingen na te gaan van de stroomafnemer en de bovenleiding.
Een elektrogeengroep verschaft de nodige autonomie.

Meetrijtuig 602

Meetrijtuig 12030

Het meetrijtuig 12030 werd gebruikt voor de proeven van de televerbindingen-dienst ES.

12030 ex I1 B11 1934 omgebouwd in 1980.

Meetrijtuig 0800

Behoort tot de dienst "B-Telecom" voor het nagaan van de parameters van de bovenleiding en de grond-trein-contacten.

MEDISCHE DIENST

De rijtuigen van de medische dienst werden te Mechelen verschroot in oktober 2004.
Ter herinnering: deze rijtuigen droegen de nummers 31 en 32 en waren oude bijwagens van een elektrische motorstel `1935', uit dienst genomen op 20 januari 1964).
 In de jaren 1972-1973 werden zij omgebouwd in de C.W. Mechelen.
Beide rijtuigen waren onafscheidelijk met elkaar verbonden door een vaste koppeling.
De trein voor de medische dienst werd op 18 juli 1973 in dienst genomen en reed van de ene werkplaats naar de andere .
Hierdoor kon het personeel ter plaatse onderzocht worden en moesten de werknemers geen grote verplaatsingen uitvoeren naar het gewestelijk geneeskundig centrum.
In de loop van 1999 werden deze rijtuigen uit dienst genomen.

SPOORVERNIEUWINGSTREIN

Vier rijtuigen (206, 207, 208 en 209) voor de spoorvernieuwingstrein die dienst doen als slaapruimte voor het personeel.
Dit zijn eveneens oude bijwagens van de motorstellen 1935.

Vier rijtuigen (216,217,218 en 219) zijn omgebouwd uit ?? rijtuigen.

HULP

In 1979-80 bouwde de CW Mechelen vijf I1 B11 rijtuigen om tot hulprijtuigen.
De beschildering is overeenkomstig met het industrieel gebruik van deze voertuigen, gele kast met schuin-zwarte strepen.

51-55 ex I1 B11 1933

In april 1998 werd pakwagen Dms 17415 door de werkplaats van Oostende omgevormd in hulpwagen voor de heropsporing voor het atelier van Stockem.
Ook de stelplaats van Hasselt kreeg een nieuwe hulpwagen.

56-57 ex Dms

SCHOOLTREIN

De schooltrein van de seininrichting is samengesteld uit 5 rijtuigen, ingericht in 2de klas rijtuigen type I1 B11.
Het gaat om een echt reizende school die de beroepsopleiding van de seingevers in de belangrijkste centra van het net verzekerd.
De rijtuigen zijn wit-roomkleurig geschilderd met een donkergroene band en zilverkleurig dak.
Merkwaardig was dat zij een drievoudige nummering hadden:
- een volgnummer in het stel, van 1 tot 5, op de zijkant
- een oud I1 nummer, geschilderd op de kopwand
- een nieuw administratiefnummer 31 tot 65 (niet vermeld op de rijtuigen)